ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 1، فروردین 1402 ، شماره پی در پی 83

نقش آب و اسطورۀ روئین تنی اسفندیار در مقایسه با زیگفرید و آشیل

صفحه (233 - 243)
فرشته دیور ، منوچهر اکبری (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : اردیبهشت 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مرداد 1401

چکیده

زمینه و هدف: اسطوره و اندیشۀ روئین تنی که ریشه ای کهن دارد، کنایه از آرزوی بشر در آسیب ناپذیر ماندن، بیمرگی و عمر جاوید میتواند باشد و تجلی نیاز انسان به جاودانگی و پهلوانی را آشکار مینماید. بشر، بعنوان موجود زنده، زمانی که دریافت مرگ و نیستی، زندگانیش را تهدید میکند، برآن شد چاره ای برای رهایی از مرگ بیابد. این موضوع آرمان جاودانگی را ایجاد کرد و روئین تنی آرزوی دیرینۀ جاودانه ماندن گردید. در این پژوهش سعی شده رابطۀ میان عنصر آب و علت روئین تنی اسفندیار در مقایسه با زیگفرید و آشیل بررسی شود.

روش مطالعه: پژوهش حاضر مطالعه ای نظری است که به شیوۀ توصیفی تحلیلی انجام شده است.

یافته ها: برخی روئین تنان توسط خدایان و موجودات مافوق بشری با عناصری مانند آب و آتش روئین تن میگردند. در اسطوره های ملل، داستانهای فراوانی از اسطوره های روئین‌تنی وجود دارد که اغلب در بسیاری نکات مشترکند و یکی از این اشتراکات، نقش آب در روئین‌تنی است. اسفندیار، با نقش اسطوره ای، مذهبی، پهلوانی، و حماسی پررنگ در شاهنامه، جایگاه ویژه ای دارد. مهمترین برتری روئین تنی اسفندیار، دمیدن نفس پیامبرانه در آب رودخانۀ داهی تی توسط زردشت (ولی و شخصیت معنوی) است که اسفندیار بدلیل گسترش دین بهی با شستن خود در چشمۀ آب مقدس، روئین تن میشود و اگر هنگام تطهیر و شستشو چشمانش را نمیبست، عضو آسیب پذیری نداشت و جاودانه و نامیرا باقی میماند.

نتیجه گیری: در مقایسۀ روئین تنی اسفندیار، پهلوان ایرانی، که چهارچوب بشری داشت با زیگفرید قهرمان حماسۀ آلمانی نیبلونگن که مصداق نیمه خدایی داشت، و آشیل قهرمان یونانی که مصداق خدایی داشت، مشخص میشود که روئین تنی اسفندیار به دلایل زیر نسبت به شخصیتهای اسطوره ای دیگر رجحان دارد: 1) اسفندیار پهلوانی پاک نهاد است؛ 2) بشری انسانی است؛ 3) شاهزادۀ قدرتمندی است؛ 4) روئین تنی او با آب مقدس است؛ 5) آب روئین تنی او با دمیدن نفس پیامبرانه، مقدس شده است؛ 6) روئین تنی او پاداش گسترش دین بهی بود؛ 7) آب مقدس نماد تحول و دگرگونی مثبت است؛ 8) اوتنها فردی بود که روئین تنی را انتخاب کرد.

کلمات کلیدی
آب‌ , روئین تنی , جاودانگی , اسفندیار , زیگفرید , آشیل

• قرآن کریم
• الیاده ، میرچا (۱۳۸۴) اسطورۀ بازگشت ابدی، ترجمۀ بهمن سرکاراتی، چاپ دوم‌، تهران: طهوری‌.
• الیاده، میرچا (۱۳۹۱) اسطوره و واقعیت، ترجمۀ صالحی علامه، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
• الیاده، میرچا (۱۳۹۲) چشم‌اندازهای اسطوره ، ترجمۀ جلال ستاری، تهران: توس.
• انجوی شیرازی (1362) فردوسی نامه (مردم و فردوسی)، ج 2، تهران: دنیای کتاب.
• ذبیح نیا عمران، آسیه و اکبری‌، منوچهر (۱۳۹۲)، تراژدی در اساطیر ایران و جهان‌، تهران: سخن.
• رضایی، مهدی (۱۳۷۴) سرود نیبلونگن، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران: سروش.
• رضایی‌، مهدی (۱۳۹۶) آفرینش و مرگ در اساطیر، چاپ سوم، تهران: اساطیر.
• فردوسی، ابوالقاسم (۱۴۰۰) شاهنامه، تصحیح توکلی، تهران: خانۀ فرهنگ و هنر گویا.
• قریب، مهدی (۱۳۹۶) بازخوانی شاهنامه؛ تأمّلی در زمان و اندیشۀ فردوسی، تهران: توس.